Τεύχος 59

 «Το πάγκρυφον»… Μηχανικές ταλαντώσεις και ιστορικές εκκρεμότητες       (β' μέρος)

Σημ.: Στο α΄ μέρος, του προηγούμενου τεύχους, είχαμε κάνει λόγο για την τρομώδη εμμονή του L. Mumford σε σχέση με την ερμηνευτική προσέγγιση, νέα κάθε φορά, που χρωστά κάθε λαός, στα εργαλειακά –και όχι μόνο– κατάλοιπά του. Σε αυτό το β΄ μέρος η ματιά μας στρέφεται πάνω στο δικό μας εκατονταετές βαρούλκο...

Βλέπει κανείς πως πρόκειται για ένα εξαιρετικά φτιαγμένο βαρούλκο του προηγούμενου αιώνα. Ακόμα σήμερα μπορεί κανείς συλλαβιστά να διαβάσει πάνω στο σώμα του: Cleveland Ohio model 2 The American coach and body Co.

Αν το αγγίξεις μαντεύεις πως πίσω απ’ την απλούστατη κατασκευή φανερώνεται μια λειτουργικότητα που υπερβαίνει τη σχεδίαση. Η ποιότητα των υλικών και η ακρίβεια στην συναρμογή βοηθούν το μηχανισμό, 70 χρόνια μετά, να μην παραδίνεται στον χρόνο. Το εξαίσια ομόκεντρο τύμπανο κι ο άξονάς του με τον χειροστρόφαλο. Το μέχρι σήμερα λειτουργικό φρένο, η καστάνια εμπλοκής με τον πείρο της, τα οδοντωτά γρανάζια του. Όλα –θα ’λεγες πως– καταμαρτυρούν την ιστορία του. 

Παραγγέλθηκε για την ανέλκυση οικοδομικών υλικών και σιδηροδρομικών εξαρτημάτων από τα ριζά του βουνού (όπου βρισκόταν και το εργοτάξιο) μέχρι ψηλά στην παρειά του βράχου, όπου θα κατασκευαζόταν, περίτεχνα σκαρφαλωμένη, η γέφυρα η σιδηροδρομική.

Ένα λάθος όμως στην παραγγελία από τον Έλληνα εργοδηγό είχε σαν αποτέλεσμα την παράδοση του βαρούλκου με ένα συρματόσχοινο κοντύτερο των αναγκών ανέλκυσης. 

Η δε συμπληρωματική παραγγελία δεν περιλάμβανε –όπως θα όφειλε– ένα νέο, μονοκόμματο συρματόσχοινο, παρά προέβλεπε τη σύνδεση –μέσω ενός κόμπου*– ενός καινούργιου κομματιού, πάνω στο ήδη υπάρχον. 

Αυτή η ένωση η ανεπίτρεπτη δημιουργούσε κρουνούς ιδρώτα στο μέτωπο των εργατών, κάθε φορά που προσπαθούσαν να ελέγξουν τις ταλαντώσεις του φορτίου, που γεννιόνταν από το σκαλοπάτι αυτού του κόμπου. 

Ενός κόμπου τριών πόντων που έδινε ταλάντωση τριών ή πέντε μέτρων στα εικοσιπέντε μέτρα ανέλκυσης των υλικών. Μιας σιδηροτροχιάς ή μιας τραβέρσας, που ζύγιζε έναν τόνο και πέρα–δώθε κλυδωνιζόμενη στον άξονά της, γκρέμιζε στο ανέβασμά της στηθαία, υποστηλώματα ή άτυχους εργάτες.

Ό,τι κι αν ανέβηκε λοιπόν με ετούτο το βαρούλκο κι όποια κατασκευή δουλεύτηκε με αυτόν τον τρόπο, σφραγίστηκε από ένα είδος λόξυγγα, ένα κούτσεμα χαρακτηριστικό, ή, πώς να το πούμε...; ένα κατασκευαστικό κουσούρι που προερχόταν από τον εγκληματικό εκείνο κόμπο. (Θρυλείται δε, ότι και το γεφύρι της Άρτας με ένα παρόμοιο, αν και αρχαιότερο, βαρούλκο προσπάθησαν να το κατασκευάσουν. Ο Πρωτομάστορας του έργου μάλιστα –για έναν τέτοιο ίδιο κόμπο– είχε τιμωρηθεί, προσφέροντας ό,τι πολυτιμότερο διέθετε). Ας γυρίσουμε όμως στο δικό μας βαρούλκο που δεν είναι και τόσο αρχαίο και που η πατίνα του χρόνου εύκολα ξεδιαλύνεται.   

Καταλογίζεται λοιπόν –όπως προαναφέραμε– πως το βαρούλκο μας δεσπόζει μέχρι σήμερα στο κεφαλάρι του φυσικού εξώστη, ψηλά επάνω στο βουνό, στο ίδιο αυτό σημείο όπου είχε στηθεί και προπολεμικά για να φτιαχτεί το πλέον δύσκολο κομμάτι της σιδηροδρομικής γραμμής, εκεί όπου αυτή, μέσω μιας γέφυρας τετράτοξης, καβαλικεύει τα βουνά της Ρούμελης, πριν ξεκαμπίσει, έστω με λόξυγγα, κατά τη θάλασσα.  

Ομολογούν επίσης, πως το ίδιο αυτό βαρούλκο που χρησίμευσε για την κατασκευή της ράγας, είναι υπεύθυνο και για την καταστροφή της, αφού με αυτό ανέλκυσαν οι σαμποτέρ του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου, μέρος των υλικών της δολιοφθοράς της. 

Και όχι μόνο. Μα και στην ανακατάληψη από τον καταχτητή, αυτό το βαρούλκο λένε πως ανέβασε τα υλικά για την επισκευή της σιδηρογραμμής. 

Όλα τα παραπάνω θα ήταν ξεκάθαρα διατυπωμένα και στην ελληνική ιστορία, αν αυτός ο κόμπος του συρματόσχοινου δεν θόλωνε ανεξέλεγκτα τον ρουν των γεγονότων, κατά τη διαδικασία της ανάσυρσής τους. Γιατί κάθε φορά, ολόκληρο το παρόν μαζί με τα γεγονότα του, βυθίζεται σε ένα εθνικό πηγάδι γεμάτο με νοήματα, και πρέπει να ανασυρθεί εκ νέου από τα έγκατα, ώστε να γίνει Ιστορία. 

Σ' εμάς λοιπόν εδώ, αυτός ο κόμπος ο ελαττωματικός, έχει σφραγίσει όλες τις πράξεις μας και όλες τις κατασκευές μας, με αυτόν το λόξυγγα. Και όχι μόνο οι κατασκευές μας· αλλά και στις πνευματικές τους εγγραφές οι ενέργειες και οι καταστάσεις θολώνουν ανεπίτρεπτα. Έτσι, όταν κάποτε αντικρίσεις ένα παλιό σκουριασμένο βαρούλκο μη βιαστείς να αποφανθείς για ποιαν ανέλκυση ευθύνεται.

Τα ελαττωματικά βαρούλκα δεν ανασύρουν μόνο σίδερα· κι αυτό που ανασύρθηκε μέχρι το χείλος του εθνικού μας πηγαδιού, θαμπό και αξεδιάλυτο, δεν θα γνωρίσουμε ποτέ τι ήταν. 

   Καραπαναγής Αποστόλης

*Σημ.: Κόμπος: δέσιμο σχοινιού / εξόγκωμα του δεσίματος / ρόζος / δυσκολία στην αναπνοή / δυσχέρεια / πουγκί, κομπόδεμα.