Τεύχος 74/ Ιούλιος-Αύγουστος-Σεπτέμβριος 2013

“Ρωμαίοι”, ο πιο μοντέρνος αρχαίος λαός¹

                                                                                                                                                                                           1. Δες: τ.74, σελ. 10, Αφιέρωμα στην Πιστοποίηση

Η συγγραφική παράδοση αναφέρει: «Στον τέταρτο μιλιομετρικό δείκτη¹ της Via Latina υπάρχει ο ναός της “Τύχης των Γυναικών” (Fortuna Mulierbis). Ανεγέρθη για να δοξάσει την πιο σπουδαία πράξη που έκανε ποτέ Γυναίκα για χάρη της Ρώμης».

Η ιστορία εμφανίζεται ως εξής: Το 493 π.Χ., ο (φιλοπατρίκιος) Ρωμαίος Γάιος Μάρκιος, νίκησε τους εχθρούς της Ρώμης, Βόλσκους, στην πόλη Κορίολα. Η συντριβή του στρατού των Βόλσκων ήταν τέτοια που ο Ρωμαίος Γάιος Μάρκιος ονομάστηκε Κοριολανός. Όμως, εν συνεχεία, θεωρήθηκε ως Χαρακτήρας τόσο εγωιστής και ισχυρογνώμων και ως Διοικητικός τόσο αντιδραστικός και αντιδημοκράτης, ώστε οι συμπατριώτες του παρά τη στρατιωτική του επιτυχία τον έδιωξαν από την πόλη εξορίζοντάς τον. Μην αντέχοντας την αχαριστία των συμπολιτών του, ο επονομαζόμενος Κοριολανός, αποφάσισε να διαθέσει τις στρατιωτικές του ικανότητες στους μέχρι χτες εχθρούς του. Πήγε λοιπόν στους Βόλσκους και, μετά από συνομιλίες με τον ηγεμόνα τους Τύλλο Αμφίδιο, κατάφερε να τεθεί επικεφαλής του στρατού τους. Εν συνεχεία, βαδίζοντας εναντίον της Ρώμης –της άλλοτε πατρίδας του– τσάκισε στο πέρασμά του κάθε ρωμαϊκή αντίσταση, φθάνοντας μέχρι τον τέταρτο μιλιομετρικό δείκτη/οδόσημο. Τέσσερα μόλις μίλια πριν τη Ρώμη! Εκεί στρατοπεδεύοντας, έδιωξε κακήν-κακώς όλες τις ρωμαϊκές πρεσβείες και τους απεσταλμένους που εκλιπαρούσαν να δείξει σεβασμό και έλεος απέναντι στη Ρώμη, την πατρίδα του. Ώσπου στο τέλος έφθασε μια αντιπροσωπεία γυναικών, ανάμεσα στις οποίες και η σύζυγος του Κοριολανού αλλά και –ως επικεφαλής– η γηραιά μητέρα του. Εκεί που όλες οι άλλες εκκλήσεις είχαν αποτύχει, θριάμβευσε το αίσθημα σεβάσμιου καθήκοντος του Γιου προς τους Γονείς του. (Η διάσημη ρωμαϊκή pieta –όπως εύστοχα παρατηρεί ο J. Balsdon²– έτσι όπως μας παραδίδεται από την πλούσια λατινική παράδοση και τον Αινεία³). Από τα λόγια της μητέρας του κινούμενος ο Κοριολανός, έστρεψε τα νώτα του στη Ρώμη, αναχωρώντας για τη χώρα των Βόλσκων. Όλα αυτά συνέβησαν στον τέταρτο οδοδείκτη/μιλιομετρητή. Εκεί που χτίστηκε και ο ναός, ώστε να τιμηθεί η προσφορά των Ρωμαίων γυναικών απέναντι στην πόλη.

Δεν έχει σημασία τι αναφέρει στη συνέχεια η παράδοση για την τύχη του Κοριολανού. Αυτό που έχει σημασία είναι πως η σύγχρονη έρευνα έχει καταλήξει στη μυθολογική προέλευση αυτής της θαυμάσιας ιστορίας! Ο Γάιος Μάρκιος, ο επονομαζόμενος Κοριολανός, υπήρξε μεν ως πρόσωπο. Δεν ήταν όμως κάποιος αντιδραστικός πατρίκιος. Δεν ήταν καν Ρωμαίος. Και βέβαια ουδέποτε πολέμησε απέναντι στους Βόλσκους, ούτε εν συνεχεία κατέναντι των Ρωμαίων. Οι αρχαίοι Ρωμαίοι συγγραφείς, προφανώς ανικανοποίητοι από την... πεζή και ανιαρή πραγματικότητα, μυθολόγησαν αυτήν την υπέροχη ιστορία. (Έκτοτε ο Κοριολανός –μπλεγμένος μύθος και πραγματικότητα– έγινε διάσημος). Αυτό αποτελεί και σπουδαίο χαρακτηριστικό και ιδιοτυπία των αρχαίων Ρωμαίων. Δίπλα στον άψογο “σημασμένο” μιλιομετρητή και το σπουδαίο αλλά "πεζό" και πρακτικό πνεύμα που αυτός ενσάρκωνε, πετούσε η πιο οραματική πνευματικότητα. Όσο πιο στέρεα κάρφωσαν στο χώμα της αχανούς αυτοκρατορίας τους τα σημάδια της πραχτικής τους προσήλωσης, τόσο εξακόντισαν στα πέρατα του χρόνου και το δικαιικό τους μεγαλούργημα, τους νόμους τους. Έτσι από τότε θεμελίωσαν και ένα σύγχρονο δόγμα: Οι πτήσεις του πνεύματος απαιτούν σχεδόν πάντα και τη σκαπάνη των χεριών μας.

Ας τελειώσουμε όμως με κάτι εύθυμο σε εντελώς διαφορετικό κλίμα. Γιατί και στο χιούμορ οι αρχαίοι Ρωμαίοι ομοίαζαν με εμάς τους συγχρόνους. Ένα ανάγλυφο, λοιπόν, από τη νότια Ιταλία, παρουσιάζει τις υπηρεσίες ενός αρχαίου πανδοχείου, μέσα από τον διάλογο της ξενοδόχας με τον πελάτη⁴:

― Ξενοδόχα, φέρε μου σε παρακαλώ το λογαριασμό.

― Έχουμε και λέμε, ψωμί κι ένα μισόλιτρο κρασί, κοστίζουν ένα ασσάριο. Το φαγητό κοστίζει δύο ασσάρια.

     ― Σωστά τα λες μέχρι εδώ ξενοδόχα.

     ― Το κορίτσι, οκτώ ασσάρια.

     ― Σωστά και πάλι.

     ― Σανό για το μουλάρι, δύο ασσάρια.

     ― Δύο ολάκερα ασσάρια για το σανό; Αυτό το μουλάρι θα με ρίξει έξω!

                                                                                 Καραπαναγής Αποστόλης

 2. Στο βιβλίο του, Ρωμαίες Γυναίκες.

 3. Σύμβολο ευσέβειας ο Αινείας, αφού η παράδοση αναφέρει πως όταν αυτός υπερασπιζόταν, στο πλευρό των Τρώων, την πόλη απέναντι στους Έλληνες, και η Τροία έπεσε, σήκωσε στο ένα του χέρι –πάνω στον ώμο– τον γέροντα πατέρα του και στο άλλο του χέρι τις εικόνες των θεών για να διασώσει από τη φλεγόμενη Τροία ό,τι θεωρούσε πιο πολύτιμο. Είχε προηγηθεί η εντολή των νικητών Ελλήνων πως επιτρέπεται στους ηττημένους να εγκαταλείψουν την πόλη παίρνοντας μαζί τους όσα τιμαλφή από την περιουσία τους μπορούσαν να σηκώσουν στα δυο τους χέρια...  

 4. Ο εν λόγω διάλογος από το βιβλίο του Lionel Casson, Το ταξίδι στον αρχαίο κόσμο.